W ostatnim czasie zapadło kilka wyroków sądów administracyjnych, które uznały część opłat cmentarnych za niezgodne z obowiązującym prawem. Dotyczy to na przykład kosztów eksploatacyjnych, dochówku do już opłaconego grobu czy opłaty z tytułu wjazdu samochodem na teren cmentarza. Radna Renata Stec skierowała interpelację do prezydent miasta w sprawie stosowanych opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych w Słupsku, dopytując o ich prawne podstawy w kontekście orzeczeń sądowych.
.
W 2024 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie orzekł, że jedyną legalną opłatą jest opłata za pochówek, w tym koszty związane z prolongatą prawa do grobu, co ma oznaczać, że inne – np. opłata eksploatacyjna czy też koszty ponoszone z tytułu wjazdu na teren cmentarza – są pobierane bez podstawy prawnej. W 2025 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził w całości nieważność zaskarżonej uchwały Rady Miejskiej w Radomiu regulującej m.in. ceny grobów i płyt, ceny usług pogrzebowych i stawki opłat cmentarnych. Wyrok dotyczył skargi wniesionej przez prokuratora radomskiej prokuratury. Podobnych spraw było więcej.
.
Radna Renata Stec w dniu 22 kwietnia br. skierowała do władz miejskich interpelację w sprawie obowiązujących w Słupsku opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych. Autorka pisma podnosi, że zarządzenie prezydenta miasta z 2019 roku w sprawie ustalenia opłat za korzystanie z miejsc na cmentarzach komunalnych zawiera niezgodne z art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych opłaty, ponieważ wskazana ustawa mówi o opłatach związanych wyłącznie z pochówkiem. Radna stawia pytania, kiedy dojdzie do zmian zarządzenia prezydenta miasta w tej sprawie, jaką kwotę od dnia wejścia w życie jego zapisów pobrało nienależnie miasto oraz jakie środki zaradcze podejmie prezydent w wypadku zalewu wniosków o zwrot nienależnie pobranych opłat.
.
„Organ gminy może zatem ustalić tylko takie opłaty, które są związane z pochowaniem zwłok, a nie jakiekolwiek opłaty związane z prowadzeniem cmentarza, czy też za każde dochowanie do grobu już opłaconego na wskazany okres 20 lat. Przedmiotem uchwały w sprawie stawek opłat za usługi na terenie cmentarzy nie mogą być zatem opłaty za wjazd na cmentarz i korzystanie z cmentarza” – przytacza radna wyrok WSA w Olsztynie z dnia 3.10.2024 roku.
.
W piśmie interpelująca podaje przykładowe opłaty z zarządzenia prezydenta Słupska, które w świetle orzecznictwa sądowego oraz ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych należy traktować jako niemające podstaw prawnych. To m.in. opłata eksploatacyjna, opłata za wjazd na teren cmentarza samochodem, z wyjątkiem dowozu osób z orzeczonym umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności oraz osób powyżej 75 lat, opłata z tytułu kontroli otoczenia grobu po zakończeniu prac kamieniarskich i ekshumacyjnych, wpisu zastrzeżeń do ksiąg cmentarnych z akceptacją radcy prawnego czy też opłata za ustalenie dysponenta grobu z opinią prawną oraz rejestracją w księgach grobu.
.
Radna dodaje, że zarządzenie zawiera więcej opłat, które powinny zostać niezwłocznie zniesione. Zaznacza też, że ewentualne powoływanie się władz miasta na art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej jako jednej z podstaw prawnych do nałożenia opłat cmentarnych nie ma zastosowania w tej sytuacji. „Przepis ten zawiera ogólną normę, która pozwala na ustanowienie na jej podstawie opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej i za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Ustawa ma jednak zastosowanie o tyle, o ile inna ustawa nie określi zakresu opłat pobieranych na podstawie tychże odrębnych przepisów” – podkreśla. Skoro ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych – art. 7 ust. 2 – zawiera jedynie upoważnienie do ustalenia opłaty za chowanie zwłok, tym samym określa zakres opłat, które są dopuszczalne do ustalenia przez samorządy w ramach uchwał rady miasta – na co wskazuje wyrok WSA w Olsztynie.
.
Interpelująca wnosi o dokładne zbadanie sprawy przez prezydent Słupska i przywrócenie stanu zgodnego z prawem.
.
W kontekście przytoczonych orzeczeń sądowych skutki dla samorządów mogą być dalekosiężne zarówno w kwestii ewentualnych zwrotów nienależnie pobranych opłat, jak i konieczności poszukiwania nowych źródeł finansowania cmentarzy. Do tematu powrócimy.
.
Joanna Wojciechowicz-Bednarek
