Od początku października 2025 roku w Polsce wprowadzony zostanie system kaucyjny opakowań po napojach. To istotna zmiana, która obejmie zarówno przedsiębiorców wprowadzających napoje na rynek, jak i sklepy oraz samych konsumentów. Zwrot kaucji będzie można uzyskać tylko za opakowanie specjalnie oznakowane przez producenta. Do automatów kaucyjnych należy wrzucać wyłącznie nieuszkodzone i niezgniecione opakowania w postaci jednorazowych butelek plastikowych PET do pojemności 3 litrów, puszek metalowych do 1 litra oraz butelek szklanych wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Jak informuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, w niektórych krajach taka szklana butelka wraca na rynek kilkanaście razy.
.
System kaucyjny to mechanizm promujący recykling i ponowne wykorzystanie opakowań. W sklepach od 1 października zaczną pojawiać się napoje w opakowaniach objętych tych systemem, na których znajdzie się wyraźny znak kaucji z jej kwotą. Puszki, szklane i plastikowe butelki, np. na wodę, soki czy mleko, będzie można zwrócić w specjalnie do tego celu skonstruowanych automatach, zainstalowanych w sklepach o powierzchni powyżej 200 mkw.
.
– Takie kaucjomaty powinny pojawić się w sklepach o powierzchni powyżej 200 mkw. z dniem 1 października br. Są to automaty, do których będziemy wrzucać opakowania ze szkła, opakowania aluminiowe i opakowania plastikowe. Dla opakowań plastikowych do pojemności 3 litrów kaucja wynosi 50 groszy, za puszki do 1 litra otrzymamy także 50 groszy, natomiast opakowania szklane do pojemności 1,5 litra objęte będą kaucją w wysokości 1 złotego – mówi Katarzyna Guzewska, szefowa Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Słupsku. – Ale nadal obowiązywać będzie żółty worek, w którym umieścimy wszystkie pozostałe opakowania zużyte w gospodarstwie domowym i nieobjęte systemem kaucyjnym oraz te, których nie oddamy do kaucjomatów.
.
Opakowania podlegające systemowi kaucyjnemu muszą być wyraźnie oznakowane przez producenta. Jeśli na etykiecie zabraknie takiego oznaczenia, nie zostaną one przyjęte przez automat. Ważne więc, aby na opakowaniu widniał nienaruszony znak kaucji i czytelny kod kreskowy.
.
– Butelki nie mogą być zgniecione czy uszkodzone, czyli wrzucamy je w całości. Co ważne też, kaucja będzie naliczana przy kasie i nie będzie podana w cenie produktu. Natomiast żeby odzyskać kaucję, nie potrzeba paragonu – mówi dyrektor ratuszowego wydziału.
.
Za organizację systemu kaucyjnego odpowiadają jego operatorzy, czyli podmioty reprezentujące producentów lub importerów wprowadzających na rynek opakowania po napojach i realizujące w ich imieniu obowiązki związane ze zbiórką, ewidencją i rozliczaniem kaucji. Na początek system będzie obowiązywał w sklepach o powierzchni powyżej 200 mkw., jednak mogą do niego dobrowolnie przystępować także inne punkty handlowe, organizując własne punkty zbiórek opakowań, w tym też sklepy poniżej 200 mkw., w których sprzedawane będą napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku – obecnie na rynku dotyczy to przede wszystkim napojów piwnych.
.
Założeniem systemu kaucyjnego jest brak dodatkowego obciążenia finansowego kupujących napoje pod warunkiem jednak ich aktywnego uczestnictwa w procesie recyklingu odpadów opakowaniowych. Nie ma obowiązku zwrotu plastików, butelek czy puszek do automatów, jednak w takim wypadku nie ma też zwrotu automatycznie doliczanej przy kasie kaucji za opakowania. Nieodebrana przez konsumentów kaucja trafi do operatora systemu i będzie przeznaczona na finansowanie systemu.
.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska informuje, że system kaucyjny wprowadzany w Polsce będzie systemem zdecentralizowanym, dającym przedsiębiorcom możliwość powołania własnych podmiotów zajmujących się zbiórką opakowań. Oznacza to, że ustawodawca dopuścił funkcjonowanie na rynku kilku operatorów systemu kaucyjnego. Polskie przepisy o systemie kaucyjnym jednoznacznie wskazują też, że przy zwrocie opakowania ze znakiem kaucji należy się zwrot w formie pieniężnej, np. w gotówce albo na kartę. Jednak przykłady z innych krajów pokazują, że operatorzy organizujący zbiórkę opakowań czasami wprowadzają bony, które można potem wymienić na gotówkę. Dzięki temu rozwiązaniu odchodzi problem z ciągłym zaopatrywaniem automatów w monety. Klienci mogą takie bony zrealizować w kasie sklepu, do którego należy dany butelkomat. To, co prawda, wydłuża drogę do odbioru kaucji. Można mieć jedynie nadzieję, że wynikające z systemu kaucyjnego wszystkie dodatkowe obowiązki nałożone na zwykłych konsumentów rzeczywiście przełożą się na stuprocentowy udział w recyklingu zwróconych do punktów zbiórek opakowań.
.
Joanna Wojciechowicz-Bednarek
